O Mannasseh Phiri, ακτιβιστής για το HIV/AIDS από την Ζάμπια ήταν κάποτε τόσο ομοφοβικός, όσο οι περισσότεροι αξιωματούχοι στον χώρο της υγείας στην Νότο Αφρική. Αλλά όταν ο Phiri γνώρισε έναν ανοιχτά οροθετικό γκέι, άλλαξε απόψεις σχετικά με τους γκέι και την ασθένεια – τώρα προειδοποιεί όταν εάν δεν ακολουθήσουν κι άλλοι το παράδειγμά του, το AIDS θα συνεχίσει να εξαπλώνεται στην Αφρική και τον κόσμο.
Η ιστορία έχει έναν ατυχή τρόπο να επαναλαμβάνεται.
Πριν από 30 χρόνια, η γκέι κοινότητα στην Δύση ήρθε αντιμέτωπη με μια απρόβλεπτη κρίση – ένας νέος, άγνωστος ιός που αφαιρούσε τις ζωές πολλών γκέι, από το San Francisco ως την Στοκχόλμη. Ήταν μια υγειονομική κρίση η οποία επιδεινωνόταν από την σιωπή των πολιτικών και του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας, αφήνοντας την γκέι κοινότητα τελείως μόνη – για χρόνια – στην μάχη που έδιναν για να ενημερώσουν τον κόσμο και να σώσουν ζωές.
Μόνο όταν ο ευρύς πληθυσμός συνειδητοποίησε ότι ο ιός αυτός – που τώρα γνωρίζουμε ότι ονομάζεται HIV – αφορούσε ανθρώπους με κάθε σεξουαλική ταυτότητα, φύλο, φυλή και εθνικότητα, οι κυβερνήσεις, οι εταιρίες και τα ΜΜΕ έδωσαν βάρος στην καταπολέμηση αυτής της επιδημίας.
Στην χώρα μου, την Ζάμπια, το σενάριο παίχτηκε αντίστροφα. Η κρίση του HIV/AIDS είναι ένα θέμα που αφορά μεγάλο μέρος της κοινωνίας και η κυβέρνηση, τα ΜΜΕ καθώς και διεθνής και τοπικοί οργανισμοί δίνουν μεγάλη βαρύτητα και πόρους για να προστατέψουν μωρά, ζευγάρια και μεμονωμένα άτομα από την HIV μόλυνση και να περιθάλψουν όσους και όσες μολύνονται. Σήμερα, περισσότεροι από 400,000 άνθρωποι στην Ζάμπια λαμβάνουν δωρεάν αντιρετροϊκή θεραπεία και περίθαλψη, και εκατομμύρια ακόμη έχουν πρόσβαση στην εξέταση και σε πληροφόρηση για την πρόληψη, σε εργαλεία και υπηρεσίες. Εκτός από την γκέι κοινότητα.
Λόγω της ενδημικής ομοφοβίας και του φόβου στην κοινωνία της Ζάμπια, οι άνδρες που αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι αλλά και άλλοι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες είναι τελείως απόντες από την συζήτηση γύρω από το HIV/AIDS, αφήνοντάς τους έτσι ανενημέρωτους σχετικά με τον HIV, χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας και μόνους στον αγώνα κατά του HIV/AIDS. Αυτό είναι ένα μη-αποδεκτό σενάριο – ένα σενάριο που αποτρέπει να αλλάξει η κατάσταση σχετικά με το HIV/AIDS στην Ζάμπια και στο μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής. Για να σπάσουμε το κατεστημένο, πρέπει να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να κάνουμε ανακατανομή των προτεραιοτήτων μας. Πριν από 6 χρόνια, χρειάστηκε να κάνω το ίδιο ακριβώς, σε προσωπικό επίπεδο.
Μέχρι το 2005, ήμουν τόσο ομοφοβικός, όσο ο μέσος, μορφωμένος και ταξιδεμένος Ζαμπιανός άνδρας. Η προσωπική και επαγγελματική μου ζωή πήγαινε πολύ καλά. Είχα καθιερωθεί ως οικογενειακός ιατρός και ήμουν γνωστός εκφωνητής ειδήσεων και αρθρογράφος. Με πολλούς τρόπους, μέσα από τον ακτιβισμό και το προφίλ μου στα ΜΜΕ, είχα γίνει ένα ευρέως γνωστό και αναγνωρίσιμο πρόσωπο στο κίνημα της Ζάμπια για την καταπολέμηση του HIV/AIDS. Αλλά όλη μου η δουλειά – και τα λόγια μου – άφηναν εκτός, μια από τις πιο ευάλωτες ομάδες στην Ζάμπια.
Καθώς δεν ανεχόμουν και δεν ενέκρινα τους γκέι και τις πρακτικές τους, δεν με πείραζε η ύπαρξή τους στην κοινωνία της Ζάμπια, αρκεί να κρατούσαν μια απόσταση από εμένα, την οικογένειά μου και την καριέρα μου. Αυτό που δεν συνειδητοποιούσα είναι ότι η προκατάληψη μου και ο τρόπος που σκεφτόμουν (όντας ένας “μορφωμένος ακτιβιστής για το HIV”, και τίποτα λιγότερο) ήταν ακριβώς ο λόγος που η γκέι κοινότητα εξαιρούνται από την συζήτηση γύρω από το HIV/AIDS. Αφήνονταν μόνοι. Αφήνονταν, σε πολλές περιπτώσεις, να μολυνθούν, να αρρωστήσουν και να πεθάνουν.
Όλα άλλαξαν την ημέρα που γνώρισα τον Hayden Horner κατά την διάρκεια μιας εκπαίδευσης την οποία βοήθησα στο να συντονιστεί στην περιοχή της Νότιο Αφρικής, τέλη του 2005. Ο Hayden σήκωσε το χέρι του στην μέση μιας συνεδρίας την οποία συντόνιζα σχετικά με την αντιρετροϊκή θεραπεία. Δήλωσε ότι κόλλησε HIV κάνοντας σεξ με αρκετούς άντρες, και ότι τώρα έπαιρνε αντιρετροϊκά. Αργότερα εκείνη την ημέρα, κάθισα μαζί του και άκουσα την ιστορία του. Άκουσα για το πως πάσχιζε να βρει πληροφορίες σχετικά με το HIV/AIDS ώστε να διατηρήσει όχι μόνο την ζωή του, αλλά και τις ζωές των φίλων του.
Ο Hayden μου είπε για το εβδομαδιαίο “Ημερολόγιο του Hayden” το οποίο δημοσιεύτηκε στο Plusnews, μια διαδικτυακή υπηρεσία πληροφόρησης των Ηνωμένων Εθνών. Εκεί έγραψε με θάρρος και συναίσθημα για την ζωή του ως νεαρός, γκέι, Αφρικανός δημοσιογράφος που ζει με HIV. Καθώς μιλούσε, έγινε στα μάτια μου, με απόλυτη φυσικότητα, απλά ένας ακόμη άνθρωπος που ζούσε με HIV (και είχα δεί πολλούς). Προσωποποίησε την αποτυχία μου ως ιατρός και ώς ακτιβιστής – για την προστασία της υγείας και του μέλλοντος των ανθρώπων της Ζάμπια.
Οι γκέι άντρες υπάρχουν παντού, και οι ηγέτες της Αφρικής σε θέματα HIV/AIDS πρέπει να αποδεχτούν αυτό το γεγονός, γράφει ο Mannasseh Phiri, εκτελεστικός διευθυντής ενός οργανισμού υγείας στην Ζάμπια.
Οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες είναι μια από τις πιο ευάλωτες ομάδες πληθυσμού στο HIV/AIDS στην Ζάμπια, κυρίως επειδή είναι “κυμμένοι” και ανήμποροι να έχουν πρόσβαση ή να ρωτήσουν για υπηρεσίες υγείας ελεύθερα λόγω της προκατάληψης και της εκτεταμένης ομοφοβίας στην παραδοσιακή Αφρικανική κοινωνία. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες έχουν μεγάλο ρίσκο θανάτου από ασθένειες που σχετίζονται με το HIV/AIDS – μια σκανδαλώδης στατιστική, σε μια εποχή που πολλοί άνθρωποι με HIV ζουν παραγωγικές ζωές, με αισιοδοξία, με δωρεάν, σύγχρονες θεραπείες.
Αφού γνώρισα τον Hayden, ήξερα οτι δεν μπορούσα πιά να στέκομαι στην άκρη. Δημοσίευσα το άρθρο αυτό στην εβδομαδιαία στήλη μου σε εφημερίδα και συνεχίζω να πιέζω για την εξάλειψη της ομοφοβίας και για να γίνουν οι υπηρεσίες για το HIV/AIDS προσβάσιμες σε άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες.
Φέτος, στην ετήσια συνάντηση της “Παγκόσμιας πρωτοβουλίας του Clinton” (Clinton Global Initiative) στην Νέα Υόρκη, έκανα μια δέσμευση – μια δέσμευση όχι μόνο επαγγελματική, αλλά και προσωπική. Δεσμεύτηκα να φέρω το θέμα του σεξουαλικού ρίσκου των ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες στην πρώτη γραμμή των πολιτικών και κοινωνικών συζητήσεων στην Ζάμπια και ευελπιστώ και στην υπόλοιπη Αφρική. Δεσμεύτηκα και ήδη ξεκίνησα έναν δημόσιο διάλογο γύρω από τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες και το HIV, μέσα από ραδιοφωνικά προγράμματα, άρθρα σε εφημερίδες και κάθε ευκαιρία για δημόσιο λόγο γύρω από το HIV (και έχω πολλές!)
Γνωρίζω οτι πολλοί στην Ζάμπια θα ισχυριστούν οτι είμαι μια “μαριονέτα” των Δυτικών και οτι η αφοσίωσή μου στην αρωγή για τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες έχει ως στόχο οικονομικές και προσωπικές απολαβές . Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια, αλλά δεν με πειράζει, δεν δέχομαι κανενός είδους οικονομικές η άλλες απολαβές από καμία πλευρά. Ο ακτιβισμός μου είναι δική μου υπόθεση και συνοδεύεται από κάποιο προσωπικό ρίσκο για μένα, αλλά το ρίσκο αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά στο ρίσκο που αντιμετωπίζει η “κρυμμένη” γκέι κοινότητα στην Ζάμπια.
Το κάνω επειδή με νοιάζει η Ζάμπια – και οι άνθρωποι της – όλοι και όλες τους. Νοιάζομαι βαθύτατα για την εξάλειψη του HIV και του AIDS από το μέλλον μας. Και ξέρω ότι δεν μπορούμε να καταπολεμήσουμε στο μέγιστο την επιδημία εάν δεν απευθυνθούμε σε όλες τις ομάδες πληθυσμού – χωρίς εξαίρεση – με πληροφορίες για την υγεία και τις υπηρεσίες που χρειάζονται και δικαιούνται.
Η 1η Δεκέμβρη είναι η Παγκόσμια Ημέρα για το AIDS, και η θεματική φέτος (και για τα επόμενα 4 χρόνια) είναι “Φτάνοντας στο μηδέν : Μηδενισμός των νέων μολύνσεων. Μηδενισμός των διακρίσεων και μηδενισμός των θανάτων που σχετίζονται με το AIDS”. Πως θα μπορούσαμε στην Ζάμπια, έστω και να ελπίζουμε να κατακτήσουμε το μηδέν σε νέες μολύνσεις όταν οι γκέι και οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες υφίστανται διακρίσεις, είναι δακτυλοδεικτούμενη και φοβούνται να προσέλθουν σε υπηρεσίες για το HIV?
Ένας από τους μέντορες της ζωής μου είναι ο Καθηγητής Michael J. Kelly, ένας καθολικός ιερέας, επιμορφωτής, και ακτιβιστής για το HIV. Στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 2008 με τίτλο “Εκπαίδευση : Για μια Αφρική χωρίς AIDS, απάντησε στην ερώτηση “Κοιτάζουμε προς την σωστή κατεύθυνση?” με την δήλωση : “Είμαστε σαν ένα άτομο, σε μια σκοτεινή νύχτα, που ψάχνει κάτω από το φως μιας λάμπας για ένα χαμένο κλειδί – όχι επειδή το έχασε σε εκείνο το σημείο, αλλά επειδή εκείνο είναι το σημείο που μπορεί να δει”.
Τα τελευταία 30 χρόνια, ψάχνουμε για λύσεις και απαντήσεις σχετικά με το HIV/AIDS εκεί που μπορούμε να δούμε, αφήνοντας κάποιους από τους πολύ ευάλωτους συνανθρώπους μας στο σκοτάδι. Είναι καιρός να φωτίσουμε αυτό το πρόβλημα. Είναι καιρός να σταματήσουμε τον αναίτιο πόνο και θανάτους στους γκέι και τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, μόνο και μόνο επειδή δεν τους παρέχουμε πρόσβαση στις υπηρεσίες για το HIV. Είναι καιρός να γίνει κάτι σήμερα.
“Οτιδήποτε έρχεται εδώ, μας αφορά όλους και όλες”
Το επιστημονικό περιοδικό "Science" που εκδίδει η Αμερικανική Ένωση για την Προώθηση της Επιστήμης, ανέδειξε ως την σημαντικότερη επιστημονική ανακάλυψη για το 2011 παγκοσμίως, μια κλινική δοκιμή για την "θεραπεία ως πρόληψη" που δείχνει ότι τα αντιρετροϊκά φάρμακα (φάρμακα κατά του HIV) μπορούν να είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα προφυλακτικά στην παρεμπόδιση της μετάδοσης του HIV. 
